Effectieve studiekeuzebegeleiding: bied structuur en ondersteuning

In de blogreeks 'Effectieve studiekeuzebegeleiding' delen wij onze ideeën over hoe je leerlingen kan aansporen aan de slag te gaan met hun studiekeuzeproces. In deze blog lees je onze eerste tip: bied structuur en ondersteuning.

Studiekeuze: een grote stap

Een studiekeuze maken voelt voor veel leerlingen als een grote en lastige stap. Leerlingen zien hun studiekeuze vaak als ‘een keuze die ze maken voor de rest van je leven’. Daarnaast kunnen de vele keuzemogelijkheden een verlammende werking hebben. De omvang van de keuze resulteert er bij veel leerlingen in dat ze niet weten waar te beginnen, wat leidt tot uitstelgedrag.

Self-efficacy

In de motivatietheorie van psycholoog Albert Bandura (1977), staat de term self-efficacy centraal. Deze term verwijst naar de mate waarin iemand het gevoel heeft over de capaciteiten te beschikken om een bepaalde actie te leren of uit te voeren. De hoogte van de self-efficacy speelt een grote rol in de motivatie die mensen voelen om met een taak te beginnen. Hoe meer vertrouwen iemand heeft in zijn of haar capaciteiten, hoe groter de kans dat die persoon aan de taak begint.

Een van de manieren om self efficacy te vergroten is door het opdoen van succeservaringen. Wanneer je merkt dat iets lukt, wordt de overtuiging ‘ik kan het’ versterkt. Een sterke overtuiging dat je de capaciteit hebt om een taak uit te voeren, werkt motiverend. Als iets daarentegen niet lukt, wordt de overtuiging ‘ik kan het niet’ sterker. Een sterke overtuiging dat je de capaciteit niet hebt, kan ertoe leiden dat je de taak uit de weg gaat of uitstelt.

Self efficacy in het studiekeuzeproces

Wil je leerlingen ondersteunen bij het maken van een studiekeuze? Dan is het belangrijk dat je leerlingen het gevoel geeft dat ze over de capaciteiten beschikken om een passende keuze te maken. De eerste stap is dat je leerlingen inzicht biedt in de verschillende stappen waaruit het proces bestaat. De tweede stap is dat je handvatten biedt om die stappen te doorlopen. Met deze stappen neemt de kans toe dat leerlingen zich gemotiveerd voelen om actief met hun studiekeuze aan de slag te gaan.

NB. Leerlingen die niet weten waar ze moeten beginnen, of in hun proces vastlopen, kunnen de overtuiging 'ik kan het niet' ontwikkelen. In dat geval voelt het maken van een studiekeuze als een faalervaring. Een faalervaring kan ertoe leiden dat leerlingen de studiekeuze uit de weg gaan.

Studiekeuzeproces opdelen

Als begeleider kun je leerlingen ondersteunen bij het opdoen van succeservaringen door het studiekeuzeproces op te delen in kleine, concrete stappen. Zo worden de te behalen doelen realistisch en behapbaar en stimuleer je onder leerlingen de overtuiging ‘ik kan het’. Leerlingen zullen zich meer gemotiveerd voelen om zelf met het studiekeuzeproces aan de slag te gaan. Een doel als ‘schrijf 3 activiteiten of onderwerpen op die jou energie geven’ is een stuk behapbaarder dan het doel ‘kies een studie die bij je past’. Kleinere doelen en de bijbehorende succeservaringen volgen elkaar op en dragen bij tot het grotere doel: het maken van een passende studiekeuze.

Als begeleider kun je structuur bieden in het studiekeuzeproces van leerlingen door middel van de volgende stappen:

1. Huidige positie in kaart brengen

Inventariseer waar de leerlingen behoefte aan hebben. Waar staan ze nu in hun studiekeuzeproces? Wat hebben ze al ondernomen en wat wordt hun volgende stap? Leg uit dat het maken van een keuze uit meerdere fases bestaat en dat ze de tijd mogen nemen om elke fase te doorlopen.

2. Zelfbeeldverheldering

Elke keuze begint met een goed beeld van wie je bent. Het is belangrijk dat leerlingen weten waar hun ambities liggen, wat ze leuk vinden om te doen en waar ze goed in zijn. Veel leerlingen slaan deze stap over en gaan meteen op onderzoek uit naar welke opleidingen er allemaal zijn. Dit zijn er zo veel dat het niet gek is dat ze overweldigd raken. Stimuleer leerlingen om eerst stil te staan bij wie zij zelf zijn en daarna pas te kijken welke opleidingen hierbij zouden kunnen passen. In onze blogpost met tip 4 (Effectieve studiekeuzebegeleiding: zet aan tot reflectie), gaan we dieper in op manieren om de zelfreflectie van leerlingen te stimuleren.

3. Koppelen zelfbeeld aan studies

Nadat leerlingen hun zelfbeeld hebben verhelderd, is het belangrijk om te weten hoe ze hun interesses en ambities kunnen vertalen naar een studiekeuze. Een eenvoudige, maar doeltreffende manier is door gebruik te maken van www.studiekeuze123.nl/opleidingen (voor hbo en wo) of www.kiesmbo.nl (voor mbo). Laat leerlingen hun interesses invullen in de zoekfunctie van de website en moedig ze aan om de beschrijvingen door te nemen en studies die ze interessant vinden te noteren.

4. Opties verder onderzoeken

De volgende stap is om de studies die leerlingen interessant vinden verder te onderzoeken. Welke vakken komen er bij die studie aan bod? Welke vakken vinden ze leuk en welke minder leuk? Welke werkvormen worden bij deze studie toegepast? Welke minoren en masters kunnen ze volgen? Zorg ervoor dat leerlingen onderbouwen waarom ze een studie interessant vinden. Hoe past de studie bij de leerling? Laat ze bepalen wat er nog nodig is om tot een studiekeuze te komen. Meeloopdagen en proefstuderen zijn in deze fase goede opties om te verkennen of de studie goed bij de leerling past.

Kleine stappen

Door het studiekeuzeproces in deze fases op te delen, wordt het maken van zo’n grote keuze behapbaarder. Ook binnen elke fase zijn weer kleine stapjes te bedenken. Over het algemeen geldt: hoe kleiner de stap en hoe haalbaarder het doel, hoe meer vertrouwen de leerling zal hebben om het doel te bereiken en hoe aantrekkelijker het wordt om deze stap daadwerkelijk uit te voeren. Activeer leerlingen dus niet met grote opdrachten en onrealistische doelen, maar juist met uitnodigende, prikkelende en haalbare oefeningen. Zo gaan jouw leerlingen met meer motivatie aan de slag met hun studiekeuze!

Blijf op de hoogte

Lees onze volgende tip in de reeks 'Effectieve studiekeuzebegeleiding': Werk in groepen. Wil je meer weten over effectieve studiekeuzebegeleiding? Houd onze website en socials in de gaten voor al onze tips!