Tip 9 Maak het leuk: Gamification, variatie en de Fun theory

Effectieve studiekeuzebegeleiding

In de blogreeks 'Effectieve studiekeuzebegeleiding' delen wij onze ideeën over hoe je leerlingen kan aansporen aan de slag te gaan met hun studiekeuzeproces. In deze blog lees je onze negende en laatste tip: Maak het leuk!

Leuke en minder leuke taken

We hebben in deze blogreeks veel verschillende manieren gepresenteerd om de motivatie van leerlingen om zich bezig te houden met hun studiekeuze. Denk nu eens aan jouw eigen baan: wanneer voel jij je echt gemotiveerd? Misschien op het moment dat je bezig bent met een taak waarvan je weet dat deze iets bijdraagt aan een groter doel dat je nastreeft, misschien voel jij je vooral gemotiveerd wanneer je direct resultaat ziet van jouw inzet, of misschien is het voor jou belangrijk dat iemand anders je erkenning geeft. Er zijn hier nog veel verschillende antwoorden te bedenken, en het zal van persoon tot persoon verschillen welk antwoord op jou het meest van toepassing is. Wat bijna iedereen met elkaar gemeen zal hebben, is dat je je eerder gemotiveerd voelt voor taken die je leuk vindt, dan taken die je niet leuk vindt. Iedere baan bestaat uit taken die nou eenmaal moeten gebeuren, en hopelijk ook uit taken die degene die ze uitvoert als “leuk” zou bestempelen. Dit geldt ook voor een studiekeuzeproces. Er zijn nou eenmaal onderdelen van dit proces, die de meeste leerlingen niet leuk, of zelfs saai zullen vinden. Uitzoeken hoe de inschrijving via Studielink ook alweer precies werkt is bijvoorbeeld zo’n taak, waar weinig leerlingen warm van zullen lopen. Dat is ook iets wat belangrijk is om te leren tijdens je schooltijd: soms moet je taken uitvoeren die je niet leuk vindt, en waar je niet meteen resultaat voor ziet, maar die je op de lange termijn verder gaan helpen. Een studiekeuzeproces is soms even niet leuk, of zelfs vervelend omdat de keuze waar de leerlingen voorstaan vervelende emoties en twijfels kan oproepen. Je zal ons dus ook niet horen zeggen dat het kiezen van een studie alleen maar lang leve de lol is, maar wij kunnen als begeleiders er wel aan bijdragen om dit proces zo leuk mogelijk te maken. Het is nou eenmaal veel makkelijker om motivatie op te brengen voor taken die je leuk vindt, dus laten we proberen om van het studiekeuzeproces een zo leuk mogelijke ervaring te maken. Hoe je dat doet, leggen we in deze blog uit.

Gamification en de Fun Theory

Niet alleen wij studiekeuzebegeleiders staan voor de uitdaging om activiteiten die door sommigen als “saai” worden gezien leuker te maken. Zowel in de onderwijs- als in de gedragsveranderingswereld, waarin psychologen proberen om gezond en positief gedrag van mensen te stimuleren, wordt uitgebreid onderzoek gedaan naar hoe je een activiteit leuker maakt om uit te voeren. Hier is de trend ‘gamification’ uit ontstaan, waarbij spelelementen toe worden gevoegd aan een leertaak of gewenste handeling. Misschien heb je ooit het spotje van Volkswagen langs zien komen van de “Piano stairs” (2009). Zo niet, google hem dan maar eens, want dit is een goed voorbeeld van hoe het toevoegen van een speels element een handeling die normaal als onaantrekkelijk wordt gezien, ineens veel aantrekkelijker kan maken.

In dit filmpje zien we een roltrap en een trap naast elkaar in beeld. Eerst zie je dat veel mensen de roltrap nemen en dat er weinig mensen de trap op lopen. Vervolgens voegen de makers een spelelement aan de trap toe: ze zorgen ervoor dat de treden geluid maken zodra er iemand op stapt en op die manier creëren een “pianotrap”. Wat blijkt? Na deze aanpassing, nemen veel meer mensen de trap dan hiervoor. Mensen zijn verrast, en vinden het leuk dat ze door de trap op te lopen, muziek kunnen maken. Volkswagen wilde hiermee laten zien dat door iets leuks toe te voegen, gewenst gedrag (in dit geval traplopen in plaats van de roltrap nemen) kan worden bereikt. Zij noemen dit zelf de “Fun Theory”. Uit onderzoek blijkt dat het toevoegen van dit soort spelelementen goed werkt om mensen te motiveren, maar een belangrijke kanttekening hierbij is dat dit goed werkt totdat de nieuwigheid eraf is. In het voorbeeld van de pianotrap, kan je je voorstellen dat wanneer iemand iedere dag deze trap op moet om naar zijn of haar werk te gaan, het leuke van het piano-effect er op een gegeven moment ook wel af is. Uit de neurowetenschap blijkt dat wanneer mensen iets nieuws ontdekken, dat er dan dopamine vrijkomt. Dit is een stofje in de hersenen die onder andere de motivatie die mensen voelen om iets te doen beïnvloedt. De eerste keer dat mensen zo’n pianotrap zien, komt er dopamine vrij: wat leuk, dit ga ik proberen! Dit effect is alleen van korte duur. De volgende keer dat dezelfde persoon voor deze trap staat, is het verrassingseffect eraf. Hij of zij weet al dat de trap geluid maakt, en het wordt minder aantrekkelijk om hem uit te proberen. Dikke kans dat hij of zij daarom gewoon weer de roltrap neemt.

Gamification in het studiekeuzeproces

Hoe kunnen we deze inzichten gebruiken bij het motiveren van leerlingen om met hun studiekeuze aan de slag te gaan. Wij raden aan om, waar mogelijk, leuke en speelse elementen toe te voegen aan het studiekeuzeproces. Wanneer je bijvoorbeeld wil dat de leerlingen zich verdiepen in de precieze stappen van het inschrijven voor een studie, doe dit dan eens door middel van een quiz. Of geef hen een creatieve opdracht om zich te verdiepen in een werkveld dat hen aanspreekt. Vindt iemand het leuk om te schrijven? Laat deze leerling dan een dag in het leven van een expert in dat werkveld omschrijven. Houdt iemand anders zich juist graag bezig met video? Laat diegene dan een dag meelopen met iemand in het werkveld en hier een filmpje van maken. Het gaat erom dat de leerling iets doet wat hij of zij zelf leuk vindt. Eventueel kan je hier nog een wedstrijdelement aan toevoegen, om de leerlingen nog meer te motiveren. Bij het bedenken van dit soort spelelementen, is het belangrijk om zo veel mogelijk te variëren in de opdrachten die je geeft. Op die manier blijven de leerlingen verrast worden. Gevolg: er komt meer dopamine vrij en dus raken ze gemotiveerder! Dit toevoegen van speelse elementen hoeft niet heel groots of ingewikkeld te zijn. Zo geven wij leerlingen in onze workshops bijvoorbeeld de opdracht om de match tussen zichzelf en de opleiding die ze bovenaan hun lijstje hebben staan visueel weer te geven, door een paar thermometers in te kleuren. Bij die thermometers staan vragen als ‘In hoeverre sluit deze opleiding aan op jouw interesses?’ en ‘In welke mate past deze opleiding bij jouw kwaliteiten?’. Om hierachter te komen, moeten de leerlingen zich goed verdiepen in de opleiding: welke onderwerpen komen er aan bod? En welke kwaliteiten heb je nodig om deze opleiding succesvol te doorlopen? Wij merken dat wanneer we zo’n visueel, speels element toevoegen aan de opdracht om de match te onderzoeken, hoe simpel dat element soms ook is, dat leerlingen vaak meer zin hebben om hiermee aan de slag te gaan, dan wanneer we dit element weg zouden laten.

Varieer en motiveer

Wat wel belangrijk is, is om te variëren in de elementen die je toevoegt. Net als dat mensen niet keer op keer de pianotrap op gaan lopen, hebben de meeste leerlingen ook geen zin om iedere keer aan hetzelfde spelletje mee te doen. Stel we zouden diezelfde leerlingen later in onze workshop weer aan de gang zetten met de thermometers die we hierboven beschreven, dan is het nieuwe er wel af en voegt het weinig leuks toe. De kunst is dus om te blijven variëren, en ook om je goed in te leven in de jongeren: wat vinden zij leuk? Met welke werkvormen werken ze al vaak? En hoe zou je ze misschien kunnen verrassen? Hoe meer je aansluit op hun belevingswereld, hoe groter de kans dat je ze kan enthousiasmeren en motiveren.