Effectieve studiekeuzebegeleiding: werk in groepen

In de blogreeks 'Effectieve studiekeuzebegeleiding' delen wij onze ideeën over hoe je leerlingen kan aansporen aan de slag te gaan met hun studiekeuzeproces. In deze blog lees je onze tweede tip: werk in groepen.

Individueel én samen

Iedere leerling heeft eigen interesses en ambities en doorloopt een eigen studiekeuzeproces. Individuele begeleiding tijdens dit proces kan leerlingen helpen om hen te ondersteunen in het beantwoorden van persoonlijke vraagstukken. Daarnaast kunnen leerlingen veel leren van elkaars studiekeuzeproces, de obstakels waar ze tegenaan lopen en de oplossingen die ze hiervoor vinden. Daarom raden we aan het onderwerp ‘studiekeuze’ niet alleen individueel, maar ook in groepen te behandelen.

Groepsprocessen zijn leerzaam

Leerlingen nemen veel sneller dingen van elkaar aan dan van volwassenen. Kies er daarom voor om het thema studiekeuze naast een-op-een gesprekken ook in groepen te behandelen. Bij Scopos werken we graag met groepen van maximaal 10 leerlingen. Op die manier is de groep klein genoeg om een veilige sfeer te waarborgen. Faciliteer discussies en laat leerlingen zo veel mogelijk aan het woord. Haal op wat er in de groep speelt en kom gezamenlijk tot nieuwe inzichten.

Het studiekeuzeproces

Een goed thema om in een groep te bespreken, is het studiekeuzeproces van de leerlingen. Vraag leerlingen naar de studiekeuzeactiviteiten die ze al hebben ondernomen en welke stappen ze nog van plan zijn te gaan nemen. Zoals we in onze eerste tip (zie onze vorige blogpost: Effectieve studiekeuzebegeleiding: bied structuur en ondersteuning) bespraken, is het belangrijk dat leerlingen op de hoogte zijn van de verschillende stappen waaruit een studiekeuzeproces kan bestaan. Leerlingen kunnen elkaar inspireren door te laten zien uit welke stappen hun persoonlijke studiekeuzeproces bestaat en de andere leerlingen kunnen ervoor kiezen om (een deel van) die stappen ook uit te gaan voeren.

De studententijd

Een ander thema om in een groep te bespreken, is de studententijd. Wat kunnen leerlingen verwachten als ze gaan studeren? Vraag een oud-leerling die studeert om zijn of haar ervaringen te delen over het studentenleven. De oud-leerling kan vragen beantwoorden over bijvoorbeeld het vinden van een studentenkamer, het aanvragen van een studentenlening en over de verschillen tussen de middelbare school en het hoger onderwijs. Ook onderwerpen als studie- en studentenverenigingen, vrijetijdsbesteding en het vinden van een bijbaan lenen zich goed voor een groepsgesprek. Klasgenoten kunnen met vragen en ideeën komen waar anderen nog niet over na hadden gedacht. Het biedt leerlingen dus een nieuw perspectief en het maakt het beeld dat de leerlingen van het studentenleven hebben concreter.

Wanneer wij in onze workshops met leerlingen stilstaan bij dit soort vragen, merken we dat bij veel leerlingen twijfels over het studentenleven worden weggenomen en hun enthousiasme voor deze volgende levensfase groeit. Dit enthousiasme kan zich ook vertalen in meer motivatie om met hun studiekeuze aan de slag te gaan.

Hoe maak je keuzes?

Een derde thema dat zich goed leent om in een groep te bespreken, is het keuzeproces zelf: hoe maak je keuzes? Dit is een vaardigheid waar leerlingen niet alleen bij het maken van hun studiekeuze iets aan hebben, maar wat hen de rest van hun leven goed van pas kan komen. Binnen dit thema kan je onderwerpen als zelfreflectie, informatievergaring en verstand versus gevoel aan bod laten komen. Zelfreflectie om de eigen kwaliteiten, interesses en ambities te ontdekken, is een noodzakelijke eerste stap. Deze kennis is essentieel om de informatie over opleidingen goed te kunnen verwerken. Wanneer je weet wie je bent, wat je kunt en wat je interessant vindt, dan weet en voel je (beter) in hoeverre een opleiding bij je past.

(Zelf)reflectie

Laat leerlingen eerst – onder begeleiding en met behulp van aansprekende werkvormen – zelf hun kwaliteiten, interesses en ambities in kaart brengen. Vervolgens kunnen ze in gesprek gaan met klasgenoten over de sterke punten die zij in elkaar zien. Laat ze reflecteren in kleine groepjes van twee of drie op situaties waarin hun kwaliteiten naar voren kwamen, zoals tijdens groepsopdrachten, schoolreisjes of georganiseerde evenementen. Welke rol vervulde elke leerling in deze situaties? Dit proces kan ook worden toegepast op hypothetische scenario's, zoals het organiseren van een evenement. Wie neemt de leiding? Wie beheert de financiën? Wie is verantwoordelijk voor de promotie? Belangrijk is dat leerlingen hun keuzes onderbouwen: waarom wijzen ze een bepaalde rol toe aan een klasgenoot? Welke eigenschappen of vaardigheden herkennen ze in die persoon die hem of haar geschikt maken voor die rol? Door sterke kwaliteiten in een groep te bespreken, kunnen zelfs bescheiden leerlingen een helder profiel van zichzelf vormen, wat hen helpt bij het maken van een weloverwogen studiekeuze. Laat leerlingen vervolgens reflecteren op alle kwaliteiten, interesses en ambities. Wat wil je terugzien in je studie? Waar wil je je verder in ontwikkelen? In onze workshops vragen we van leerlingen een ChatGPT prompt te formuleren. De opdracht stimuleert leerlingen om na te denken over hoe ze hun persoonlijke kenmerken en studiewensen helder kunnen verwoorden.

Informatievergaring

Stimuleer de leerlingen vervolgens bij het ontdekken van passende studies. Dit kan via www.studiekeuze123.nl (voor hbo- en universitaire opleidingen), www.kiesmbo.nl (voor mbo-opleidingen) en de Keuzegids. Daarnaast levert het bezoeken van een of meerdere open dagen veel informatie op. Het is van belang dat leerlingen echt in de opzet van de opleiding duiken. Welke vakken kun je verwachten? Wat voor werkvormen worden aangeboden? Welke thema’s staan centraal? Op welke manier wordt er getoetst? Zodra leerlingen een redelijk goed beeld van een opleiding hebben en de opleiding spreekt ze (nog steeds) aan, kunnen ze deelnemen aan een meeloopdag of proefstudeerdag.

Verstand versus gevoel

Bespreek de ervaringen die ze hebben opgedaan. Wat zegt hun verstand? En, niet minder belangrijk, wat zegt hun gevoel? Zien ze zichzelf rondlopen bij deze opleiding? Zijn er leerlingen die niet goed weten hoe ze bij hun gevoel kunnen komen? Bespreek dit in de groep. Dit vraagt om een veilige omgeving, in groepen van maximaal 10 leerlingen is deze veilige omgeving goed te waarborgen.

Blijf op de hoogte

Wil je meer weten over effectieve studiekeuzebegeleiding? Houd onze website en socials in de gaten voor al onze tips, waaronder onze volgende tip: Maak leerlingen zelf meester van hun proces.